Цэнтральныя банкі не супергероі
Шмат хто чуў натхняльнаю гісторыю героя адного з мультфльмаў “Паравозік-Які-Змог” – адважнага аптыміста, які негледзячы ні на што дамогся мэты, буксуючы цяжкі захраснуўшы цягнік праз горы. У свеце эканомікі, нашы цэнтральныя банкі дасягнулі большых поспехаў, чым герой зборніку гэтых апавяданняў. З самага пачатку крызісу ў 2008 годзе яны спрабавалі тады і спрабуюць зараз выцягнуць зламаную сусветную эканоміку ў больш шчаслівыя часы, не баючыся няўдач, крытікі ці проста цяжару, які на сябе ўзялі. Час ад часу гэтыя нястомныя высілкі рабілі іх героямі. Пазыцыя Марыё Драгі, прэзідэнта Еўрапейскага цэнтральнага банка, занятая у 2012 годзе зараз лічыцца сапраўдным учынкам. Ён рабіў “усё, што толькі магчыма”, каб захаваць еўра і задушыў рынкавую турбулентнасць, якая пагражала разарваць валютны саюз Еўропы.
Аднак сёння Цэнтральныя банкі больш нагадваюць Рухавікі-Якія- Не-Змаглі. Негледзячы на ўсю іх нястомную настойлівасць, сусветная эканоміка ўсё яшчэ трымаецца на рэйках, не дасягаючы пункту прызначэння – рэальнага аднаўлення. Кошт часта вельмі нетрадыцыйных спосабаў, якія выкарыстоўвалі Цэнтральныя банкі рухаючыся па маршруце, будзе аспрэчвацца эканамістамі гадамі і нават дзесяцігоддзямі. Не выклікае сумненняў, што гэты інстытут проста не мае дастатковай колькасці конскіх сілаў для ўратавання сусветнай эканомікі.
Але гэта не спыніла эканамістаў і інвестараў ад націску на Цэнтральныя банкі, каб тыя рабілі ящчэ больш. Драгі ў пачатку сакавіка знізіў працэнтныя стаўкі ЕЦБ да рэкордна нізкага ўзроўню і пашырыў праграму куплі аблігацый – названую колькасным змягчэннем ці QE (quantitative easing), накіраваную на тое, каб утрамбаваць стаўку рэфінасавання яшчэ больш. Чакаецца, што Банк Японіі прыме дадатковыя меры па стымуляванні дрымотнай эканомікі. У ЗША , рашэнне старшыні Федерэльнай рэзервовай сістэмы Джэнет Йелен падняць працэнтную стаўку пасля таго, як на працягу 7 год яна трымалася амаль на нуле, было раскрытыкавана некаторымі аналітыкамі як памылка, і нядаўна яна зразумела, што працэнтныя стаўкі будуць павышацца павольней, чым меркавалася раней.
Мальбы да большай часткі Цэнтральных банкаў, здаецца, маюць сэнс. Рынкі ў ЗША былі ў роспачы, і эканоміка, хоць і мацнейшая, чым у большасці развітых краінаў свету, безумоўна не на піку. Еўропа і Японія, якія з усіх сіл спрабуюць расці і бароцца з дэфляцыяй, знаходзяцца ў значна горшым становішчы. У такіх умовах Цэнтральныя банкі аслабляюць грашова-крэдытную палітыку, робчы грошы танней, каб стымуляваць рост эканомікі і цэнаў. Калі казаць пра Японію, Марсэль Цыеліант, старшы японскі эканаміст даследчай кампаніі Capital Economics, настойвае, што “безумоўна, неабходна большае змякчэнне”.
Тым не менш, негледзячы на той факт, што развітыя сусветныя эканомікі знаходзяцца ў такім стане, спрэчна, ці дапаможа патаненне грошай вырашыць іх праблемы. У рэшце рэшт, цэнтральныя банкі ўжо ўключалі свае рухавікі на поўны газ на працягу сямі гадоў. Працэнтныя стаўкі застаюцца надзвычай нізкімі – у Японіі і Еўразоне каля нуля. Еўрапейскі Цэнтральны Банк і Банк Японіі нават звярталіся да адмоўных працэнтных ставак у спробе прымусіць банкі крэдытаваць, а бізнес – укладваць грошы. І хоць ФРС ужо скончыла сваю шасцігадовую праграму колькаснага змягчэння, аднак ЕЦБ і Банк Японіі працягваюць скупаць аблігацыі ў масавым масштабе.
Простае запампаванне грошай у эканоміку не мае карысці, калі кампаніі і спажыўцы іх не выкарыстоўваюсць
Няма адзінага меркавання пра тое, наколькі гэтыя манёўры з грашовымі ін’екцыямі падтрымалі эканоміку, і ці дапамаглі ёй увогуле. Прыхільнікі палітыкі ФРС, напрыклад, настойваюць, што такая стратэгія лёгкіх грошай паспяхова правяла ЗША праз Вялікі Спад у перыяд стабільнага росту і амаль поўнай занятасці. Яны сцвярджаюць, што ў горшым выпадку, ФРС прадухіліла эканоміку ЗША ад яшчэ большага спаду. Аднак недобразычліўцы вінавацяць ФРС у спараджэнні доўгага пераліку хвароб: абвастрэнні няроўнасці даходаў, заахвочванні марнатраўства ўрада, надзіранні бурбалкі фондавага рынку, што закранула краіны, якія развіваюцца – адначасова з тым як трохі паспрыялі амерыкансаму адраджэнню. Нават кіраўніцтва ФРС не можа прыйсці да згоды ў адносінах да эффектыўнасці іх уласнай палітыкі. Адно даследванне, яко было праведзена даследчыкамі з Федэральнай рэзервовай сістемы, мяркуе, што праграма ФРС унесла значны ўклад у скарачэння беспрацоўя, тады як іншае, складзенае Стывенам Уільямсанам, віцэ прэзідэнтам Федэральнага рэзервовага банка Сент-Луіса, свярджала, што “на маю думку, няма працы, якая ўсталёўвае сувязь ад QE да канчатковых мэтаў ФРС – інфляцыі і рэальнай эканамічнай дзейнасці”.
Межы Цэнтральнага банка з’яўляюцца найбольш відавочнымі ў Японіі. Прызначаны ў 2013 годзе кіраўнік Банка Японіі Харухіко Курода прыступіў да гіганцкай праграмы стымулявання, накіраванай на разбіванне эндэмічнай дэфляцыі, падахвочванне запазычанняў і выдаткаў, аднаўленне росту эканомікі, якая была ў стагнацыі на працягу больш чым двух дзесяцігоддзяў. Але незалежна ад таго, як хутка Курода запусціць свае друкаваныя машыны, гэта значна не паўплывае на перспектывы Японіі. Эканоміка падала падчас рэцэсіі ў 2014 , а валавы ўнутрані прадукт скарачаўся на працягу двух з трох апошніх дзесяцігоддзяў. Цэны, адзін з найбольш часта выкарыстоўваемых паказчыкаў, наогул не змяніліся ў лютым, у параўнанні з папярэднім годам.
Справы ЕЦБ не ідуць значна лепш. У пачатку 2015, Драгі дагнаў сваіх паплечнікаў і пачаў сваю ўласную QE-праграму, каб пазбегнуць японскай дэфляцыйнай спіралі. Але кошты ў еўра зоне ўпалі на 0.2 працэнта ў лютым. ВУП зоны павялічыўся толькі на 1.6% у 2015, і ў гэтым годзе не чакаецца лепш, згодна з прагнозам, у той час як беспрацоўе трымаецца на ўпарта высокім узроўні 10%.
У той жа час ёсць прыкметы, што Цэнтральныя банкі ўжо зайшлі занадта далёка. У Японіі, палітыка Банка Японіі прывяла да такіх скажонных цэнаў, што 1 сакавіка ўрад упершыню прадаў 10-гадовыя аблігацыі пры адмоўнай даходнасці. Менавіта так, інвестары нелагічна вырашылі крэдытаваць ураду свае грошы і плаціць за прывілей гэта рабіць. У сваю чаргу, гэта здымае неабходнасць з Японскага ўрада – з найбольшай з усіх развітых краін запазычанасцю – утаймоўваць дэфіцыт бюджэту. Заканадаўцы і эканамісты баяцца, што выкарыстанне адмоўных ставак у Еўропе і Японіі прывядзе да пашкоджання спажывецкіх настрояў і здароўя банкаў. Нават іншыя цэнтральныя банкі выказваюць заклапочанасць з нагоды рашэнняў сваіх суайчыннікаў. На канферэнцыі ў Шанхаі ў лютым старшыня Банка Англіі Марк Кэрні паскардзіўся, што адмоўныя працэнтныя стаўкі могуць аслабіць валюту, дапамагаючы краінам атрымліваць карысць за кошт іншых.
У адчайным імкненні ажывіць сусветную эканоміку,здаецца, мы ўсе забылі, што вывучалі на курсе эканомікі ў каледжы. Грашова-крэдытная палітыка заўсёды будзе ўскоснай навукай. Цэнтральныя банкі могуць перапампоўваць грошы ў эканоміку, але пакуль укладальнікі, кампаніі і спажыўцы не будуць выкарыстоўваць іх, каб будаваць заводы, адчыняць прадпрыемствы ці купляць машыны, паток грашовых сродкаў не будзе стымуляваць рост. У рэшце рэшт, попыт на грошы мае значэнне столькі, сколькі іх ёсць.
Гэта менавіта тое, што пайшло не так у Японіі. Дэфляцыя з’яўляецца не толькі паралічом эканомікі, але таксама сімптомам глыбейшых абмежаванняў на яе рост. Японскія кампаніі абцажараны высокімі затратамі, завязлі ў валакіце, і адданыя састарэлым метадам вядзення бізнэсу, каб скарыстацца таннымі грошамі. Гэта паказвае, што друкаванне грошай не з’яўляецца заменай рэальнай эканамічнай рэформы. Прэм’ер-міністр Сіндзо Абе абапіраўся на Курода ў вырашэнні тых эканамічных праблем, якія ён палітычна вырашаць не жадаў. Рука рэформы яго эканамічнай платформы, таксама вядомая як “абэноміка”, стварыла нейкі прагрэс, далучыўшыся да Ціхаакіянскага пагаднення, напрыклад, і ўмацаваўшы правілы карпаратыўнага кіравання. Але гэта не было разгляданнем сур’езных недахопаў, што перашкаджаюць росту і дабрабыту, такія як двухканальны рынак працы, што прымушае занадта шмат працоўных на часовую працу з нізкім узроўнем падрыхтоўкі або без магчымасці прасоўвання.
Тое ж самае здарылася ў Еўропе. Патугі Драгі не былі ўзгоднены з самазадаволеннымі палітычнымі лідарамі еўразоны. Строга-апантаны падыход да пазыковага крызісу, які ўводзіла канцлер Германіі Ангела Меркель, не быў кампенсаваны павышаючымі рэформамі на еўрапейскім узроўні. Напрыклад, не былі выдалены бар’еры на ўнутраным рынку. Асобныя краіны ад Германіі да Грэцыі, зрабілі недастаткова, каб выправіць уласную эканоміку. У ЗША Йелен магла б скарыстацца рукой дапамогі, працягнутай з Вашынгтона, але кангрэс быў занадта заблакаваны, сярод іншага, праз ідэалагічную упартасць крыла “Руху чаявання” Рэспубліканскай партыі, каб прыняць меры, якія дазволілі палепшыць канкурэнтаздольнасць краіны.
Такім чынам, калі быць шчырым, мы чакалі зашмат ат Йелен, Драгі і Куроды. Цэнтральныя банкі проста няздольныя вырашыць нашыя праблемы самастойна, незалежна ад таго, як яны намагаюцца. У рэшце рэшт, рязграбнае пасткрызіснае аднаўленне было правалам менавіта палітычнага кіраўніцтва. Цэнтральныя банкі мелі сілу і волю, каб ісці ў пралом, і гераічна ўзялі на сябе цяжар. Але ён аказаўся занадта цяжкім. І іх рухавікі проста выдахнуліся.
Крыніца: Bloomberg
Спадабалася? Пакінь каментар